I C 170/17

 I C 170/17

interes prawny


(34) - interes prawny
(35) - badanie z urzędu istnienia stosunku prawnego


---

(1) Sygn. akt: I C 170/17
(2) WYROK
(3) W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
(4) Dnia 27 kwietnia 2017 r.
(5) Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny
(6) w składzie następującym:
(7) Przewodniczący:
(8) SSR Małgorzata Żelewska
(9) Protokolant:
(10) protokolant Agnieszka Bronk-Marwicz
(11) po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 kwietnia 2017 r. w G.
(12) sprawy z powództwa H. D.
(13) przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G.
(14) o ustalenie
(15) I. uchyla wyrok zaoczny wydany przez Sąd Rejonowy w Giżycku w dniu 8 grudnia 2016r. pod sygn. akt IC 788/16 i powództwo oddala;
(16) II. odstępuje od obciążania powódki kosztami procesu;
(17) III. koszty sądowe, od uiszczenia których powódka była zwolniona przejmuje na Skarb Państwa.
(18) Sygnatura akt: I C 170/16
(19) UZASADNIENIE
(20) Powódka H. D. wniosła pozew przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. domagając się ustalenia, że nie istnieje pomiędzy stronami stosunek zobowiązaniowy wynikający z umowy pożyczki nr (...) z dnia 30 maja 2011r.
(21) W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że w dniu 30 maja 2011r. zawarła z pozwanym umowę pożyczki na kwotę 19.200 zł. Chcąc dokonać wcześniejszej wpłaty, w dniu 16 stycznia 2013r. powódka dokonała przelewu w wysokości 17.336 zł na przypisane jej indywidualne konto. Wszystkie sprawy dotyczące pożyczki powódka konsultowała z pracownikiem pozwanego. Wysokość wpłaty została obliczona przez pracownika pozwanej, który nie poinformował powódki, że do momentu, gdy wpłyną środki przeznaczone na spłatę pozostałego kapitału, dokonane zostaną potrącenia i nie pouczył o tym, że powódka zobowiązana jest złożyć dyspozycję wcześniejszej spłaty w formie pisemnej. W dniu 4 marca 2013r. powódka złożyła wymaganą dyspozycję, a kwotę pozostałego do spłaty kapitału ponownie wyliczył pracownik pozwanego. Po dokonaniu jednak potrąceń w kwocie 453,88 zł, na koncie znalazły się środki niewystarczające do realizacji złożonej dyspozycji. Powódka podnosi, że nie została poinformowana o konieczności uzupełnienia brakującej kwoty, ani o tym, że złożona dyspozycja nie może zostać zrealizowana. Powódka podnosi, że została wprowadzona przez pozwaną w błąd, że nie posiada żadnego zadłużenia. Jako podstawę powództwa powódka wskazała art. 189 k.p.c.
(22) (pozew k. 2-3v)
(23) W dniu 8 grudnia 2016r. w sprawie o sygnaturze akt I C 788/16 Sąd Rejonowy w Giżycku wydał wyrok zaoczny i uwzględnił powództwo w całości.
(24) (wyrok zaoczny k. 61)
(25) Pozwana złożyła sprzeciw od ww. wyroku zaocznego i wniosła o oddalenie powództwa, podnosząc, że powódka nie posiada interesu prawnego w ustaleniu nie istnienia stosunku prawnego, albowiem w dniu 5 września 2016r. pozwana wystąpiła przeciwko powódce z pozwem o zapłatę zadłużenia wynikającego z umowy nr (...).
(26) (sprzeciw od wyroku zaocznego k. 62-67)
(27) Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
(28) Na mocy umowy pożyczki konsumenckiej nr (...) zawartej w dniu 30 maja 2011r. pozwana Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. udzielił powódce H. D. pożyczki w wysokości 19.200 zł na cele mieszkaniowe na okres od 30 maja 2011r. do 10 maja 2016r. na warunkach określonych umową i Regulaminem udzielania kredytów i pożyczek (...), stanowiącym załącznik do umowy.
(29) (okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o umowę pożyczki konsumenckiej nr (...) k. 79-82)
(30) W dniu 5 września 2016r. Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. wniosła do Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie pozew przeciwko H. D. o zapłatę kwoty 7.829,92 zł wraz z odsetkami umownymi od dnia 5 września 2016r. do dnia zapłaty w wysokości czterokrotności kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym z tytułu zwrotu pożyczki udzielonej na podstawie umowy pożyczki konsumenckiej nr (...). Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą VI Nc-e 1522709/16. W dniu 30 listopada 2016r. Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie wydał postanowienie o przekazaniu sprawy do Sądu Rejonowego w Giżycku. Postanowienie uprawomocniło się w dniu 14 lutego 2017r. Po przekazaniu sprawy do Sądu Rejonowego w Giżycku sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą I C 157/17, a następnie pod sygnaturą I Nc 595/17. Do dnia wyrokowania w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy w Giżycku nie wydał nakazu zapłaty.
(31) (okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o: pozew o zapłatę k. 178, notatkę urzędową z dnia 28 marca 2017r. k. 170, notatkę urzędową z dnia 19 kwietnia 2017r. k. 174-186, notatkę urzędową z dnia 26 kwietnia 2017r. k. 188)
(32) Sąd zważył, co następuje:
(33) Powyższy stan faktyczny Sąd w całości ustalił na podstawie dowodów z dokumentów. W ocenie Sądu brak było podstaw do kwestionowania autentyczności i mocy dowodowej przedstawionych przez powoda dokumentów prywatnych w postaci umowy pożyczki.
(34) W niniejszej sprawie powódka domagała się ustalenia, że nie istnieje pomiędzy stronami stosunek zobowiązaniowy wynikający z umowy pożyczki nr (...) z dnia 30 maja 2011r. Powództwo w powyższym zakresie zostało oparte na przepisie art. 189 k.p.c. który stanowi, iż powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Podkreślić należy, że interes prawny stanowi merytoryczną przesłankę powództwa o ustalenie, która decyduje o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że wymieniony w powództwie stosunek prawny lub prawo istnieje lub nie istnieje. Stanowi zatem przesłankę dopuszczalności powództwa. Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, choć zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnej sprawy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 kwietnia 2007 r., III AUa 1518/05, LEX nr 257445). Należy jednak zauważyć, iż zgodnie z poglądami judykatury powództwo o ustalenie jest niedopuszczalne, gdy istnieje możliwość wytoczenia powództwa o świadczenie. W takich sytuacjach brak jest bowiem interesu prawnego, gdyż ustalenie jest tylko przesłanką do uwzględnienia roszczenia o świadczenie (por. orzeczenie SN z dnia 19 października 1959 r., 4 CR 537/58, NP 1960, Nr 9, s. (...); wyrok SN z dnia 20 października 1970 r., II CR 190/70, L.). Co istotne, w sprawach o świadczenie dłużnik dopóty ma interes prawny w ustaleniu rozmiaru swego obowiązku, dopóki nie został przez wierzyciela pozwany o świadczenie. Gdy już został pozwany, przysługuje mu już tylko obrona w takim procesie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 lutego 1972r., I CR 388/71, L.).
(35) W świetle podniesionych powyżej okoliczności należało uznać, że powódka nie posiada interesu prawnego w żądaniu ustalenia stosunku prawnego, albowiem wierzyciel w dniu 5 września 2016r. skierował przeciwko niej do Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie pozew o zapłatę kwoty 7.829,92 zł wraz z odsetkami umownymi od dnia 5 września 2016r. do dnia zapłaty w wysokości czterokrotności kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym. Roszczenie wierzyciela wynika z umowy pożyczki konsumenckiej nr (...) z dnia 30 maja 2011r. Jak wynika z poczynionych przez Sąd ustaleń przedmiotowa sprawa została przekazana następnie do Sądu Rejonowego w Giżycku i zarejestrowana pod sygnaturą I Nc 595/17. Do dnia wyrokowania sprawa o zapłatę nie została zakończona. Z chwilą wytoczenia przez pozwanego sprawy o świadczenie powódka utraciła interes prawny w ustaleniu istnienia czy też nieistnienia swojego obowiązku. Podkreślić należy, iż w toku postępowania o zapłatę sąd będzie zobligowany do badania, czy obowiązek powódki wynikający z zawartej z pozwanym umowy pożyczki istnieje, czy też kwota pożyczki została przez nią w całości spłacona albo obowiązek zapłaty wygasł wskutek innych zdarzeń prawnych. Reasumując należy stwierdzić, że skoro wierzyciel wystąpił przeciwko powódce z pozwem o zapłatę, to powódka nie posiada interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieistnienia stosunku prawnego.
(36) Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 347 k.p.c. Sąd uchylił wyrok zaoczny wydany przez Sąd Rejonowy w Giżycku w dniu 8 grudnia 2016r. w sprawie o sygnaturze I C 788/16, zaś na mocy art. 189 k.p.c. stosowanego a contrario powództwo oddalił.
(37) Na mocy art. 102 k.p.c. Sąd odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu. Nie ulega wątpliwości, że przepis art. 102 k.p.c. urzeczywistnia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Zważyć jednak należy, iż nieskonkretyzowanie w tym przepisie „wypadków szczególnie uzasadnionych” oznacza, że to sądowi rozstrzygającemu sprawę została pozostawiona ocena, czy całokształt okoliczności pozwala na uznanie, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, przemawiający za nieobciążaniem strony przegrywającej spór kosztami procesu w całości lub w części. Takie stanowisko znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie. W wyroku z dnia 2 października 2015 r. I ACa 2058/14 LEX nr 1820933 Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że sposób skorzystania z przepisu art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór. Ustalenie, czy w danych okolicznościach zachodzą "wypadki szczególnie uzasadnione", ustawodawca pozostawia swobodnej ocenie sądu, która następuje niezależnie od przyznanego zwolnienia od kosztów sądowych. Zgodnie natomiast ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w postanowieniu z dnia 22 lutego 2011r. II PZ 1/11 trudna sytuacja życiowa, majątkowa, zdrowotna, osobista, która uniemożliwia pokrycie przez stronę kosztów procesu należnych przeciwnikowi, należy do okoliczności uzasadniających odstąpienie od zasady wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. Dokonując tej oceny sąd orzekający winien kierować się własnym poczuciem sprawiedliwości, a podważenie oceny tego sądu wymaga wykazania że jest ona wadliwa.
(38) Zdaniem Sądu przypadek powódki należało uznać za szczególnie uzasadniony w rozumieniu art. 102 k.p.c. Po pierwsze Sąd miał na uwadze, że z uwagi na swoją sytuację materialną powódka była w niniejszej sprawie zwolniona od kosztów sądowych, a okoliczności stanowiące podstawę zwolnienia nie uległy zmianie. Po drugie, należało mieć na względzie, że oddalenie niniejszego powództwa było spowodowane okolicznością, o której powódka nie miała wiedzy w chwili wniesienia pozwu. Nie wiedziała bowiem, że pozwany złożył przeciwko niej pozew o zapłatę w elektronicznym postępowaniu upominawczym. W tych okolicznościach obciążanie powódki kosztami postępowania byłoby sprzeczne z zasadami słuszności czy też społecznym poczuciem sprawiedliwości. Nie budzi przy tym wątpliwości, iż nie przyznanie pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego nie wpłynie w żaden sposób na jego kondycję finansową.
(39) Nadto, koszty sądowe, od uiszczenia których powódka była zwolniona Sąd przejął na rachunek S. Państwa, z uwagi na brak podstaw do obciążenia nimi stron.